«Gure lanbidea gizarteratzeko garaia heldu dela uste dut»

DONOSTIA. DV. Hogei beteko dituen urtean, elkartea sortu zenerako lanean zebilen Beatriz Zabalondo elgetarra hautatu du lehendakari batzar nagusian EIZIE Euskal Itzultzaile, Zuzen-tzaile eta Interpreteen Elkarteak hurrengo bi urteetarako. Aurrera begira, bazkideei ohiko zerbitzuak eskaintzeaz eta abian dituen egitasmo handiei -Literatura Unibertsala bilduma, basqueliterature.com euskal literaturari buruzko atari eleanitza, Senez aldizkaria...- eusteaz gain, bide berriak urratzeari ekin nahi dio EIZIEk; itzultzaile, zuzentzaile eta interpreteen lanaren dimentsio profesionalaren inguruko ahalegina eta gogoeta areagotzeari batik bat.

- Itzultzaileak, zuzentzaileak, interpreteak... Funtzionarioak, soldatapekoak, autonomoak... Prestakuntza berezia jaso dutenak, autodidaktak... Asko baldintzatzen al du izaera askotariko horrek Elkartearen jarduna?

- Gurea ezin da multzo bezala hartu, oso egoera diferenteak baitaude. Talde handi batek Administrazioarentzat egiten du lan. Beste muturrean ditugu lizentziatu eta beren etxetxoetan bakarrik dabiltzan hasiberriak, galduta askotan, nora jo jakin gabe. Badaude literaturako itzultzaileak. Eta interpreteak, beste mundu bat da hori. Kasuistika ikaragarri zabala da, ezin zaio gaiari aurre egin ikuspuntu bakar batetik. Frente asko daude eta bakoitzari bere duintasunarekin erantzun behar zaio. Kezka handia ez ezik, Elkartearentzat erronka izugarria da hori.

- Zenbat zareten badakizue?

- Hori ere ez genekien. Bakarrik genekien zenbat ziren bazkide, 240 inguru, baina egin berri dugu SIADECOrekin gure herriko itzulpengitzaren diagnosi moduko bat, batzar eguneko bezperan jaso duguna, eta tiraka-tiraka joan ondoren 400 bat pertsonarengana iritsi dira. Lehen aipatutako kezka horren ondorio izan da SIADECOri lana enkargatzea, eta orain txosten hori ondo aztertu behar dugu, datu oso inportanteak daudelako eta ikusten direlako ildo garrantzitsu batzuk.

- Oro har, behar bezainbesteko begirunea al diegu itzultzaile eta interpreteei?

- Oraindik askok uste dute euskara dakien edonor dela itzultzaile. «¿Tú sabes vasco? Pues traduce ésto?» gehiegitan entzuten da, eta jendeari erakutsi behar zaio itzultzailearena ofizio bat dela. Bezeroari erakutsi behar zaio badaudela pertsona batzuk hori ondo egiten dakitenak, badaudela gauzak egiteko modu egokiak, eta hori ordaintzeko tarifa batzuk.

- Eta ematen al zaio daukan garrantzia itzultzaile, zuzentzaile eta interpreteek euskararen normalizazioari egin dioten ekarpenari?

- Asko hobetu daiteke horretan ere. Gure produkzioa kontuan hartuta, nahiko ikusezin garela iruditzen zait, eta uste dut gure lana ez dela kontuan hartzen. Behar bada guk ere ez dugu egin ahalegin hori, eta mereziko luke egitea. Produkzio handia pasatzen da gure eskuetatik, eta esango nuke euskararen normalizazioan itzultzaile eta zuzentzaileen lanak pisu handiagoa duela, eta izan duela azken urteetan, sortzailenak baino. Itzultzaile eta zuzentzaileen lanaren emaitza dira, besteak beste, horrenbeste jendek erabiltzen dituen estilo liburuak, datu baseak... Sortzen dena baino askoz gehiago itzultzen da, eta zenbait idazle itzul-tzaile ere badiren arren, sortzaile ez direnen artean badago hizkuntzaren ezagutza handia duen jendea, euskararen normalizazioan bete-beteko eragina izan duena. Itzultzaileak mila buelta eman behar dizkio testuari irtenbide egokia aurkitzeko, eta askotan prozesu horretan sortzaile ere bada. Ikusi besterik ez dago iaz Queneauren Estilo ariketak itzultzeko Xabier Olarrak egin zuen lana, sortzaile lan handia.

- Beti esan izan da literatur itzulpenak maila handia duela gurean.

- Nire irudipena da literatura itzultzen denetik ibiliko dela, baina badago jende oso ona, asko inplikatzen dena, eta argitaletxe batzuk ere zeresan handia dute inplikazio horretan, itzultzaileak aukeratzeko orduan edota lanak hautatzerakoan.

- Alde horretatik, esanguratsua da itzultzaileren batzuk idazleak bezain ezagunak izatea irakurleen artean. Hori ez da hizkuntza guztietan gertatzen.

- Agian ez naiz oso fin ibiliko kalkulatzen, baina nik esango nuke azken zortzi-hamar urteotan lan oso onak egin direla, eta irakurleak estimatzen du hori. Ausartuko nintzateke esatera itzulpengintzan pauso asko egin direlako aurreratu dela horrenbeste literaturan ere.

- Eta euskararen normalizazioak nola eragin dio itzulpengintzari?

- Era askotara, baina bada eragin nahiko berri bat, ikuspegi profesionaletik garrantzitsua dena. Orain arte erderetatik euskara itzuli izan dugu gehienbat, baina euskarazko produkzioa handitu ahala euskaratik erderetarako itzulpenak gero eta gehiago eskatzen dira, batez ere gaztelaniarakoak. Jende multzo bat badabil horretan, baina beharra areagotzen doaz, eta horren inguruko zerbait antolatu nahiko genuke.

- Ba al dituzue bereziki landu beharreko beste alor zehatz batzuk?

- Prestakuntza saioei aurreko urteetan baino arreta gehixeago eman nahi genieke, eta Itzulpengintza eta Interpretazioan lizentziatzen diren gazteak erakarri nahi genituzke, ofizioan hastera doazen horiek lanbidearen inguruko gauzak argi izan ditzaten. Kalitatearen inguruko mintegiren bat ere antolatu nahi dugu, eskaera dagoela ikusten baita.

- Harreman ugari duzue beste herrialde batzuetako elkarteekin. Nola kokatzen duzue zuen burua horien artean?

- Begiak beti Kataluniara joaten bazaizkigu ere, haiekin ezin dugu konparatu. Asko produzitzen dute, asko hausnartu dute eta asko aurreratu dute gure aldean. Nik uste dut, baina, gure txikian ez garela inon barregarri gelditzen. Txikiak izatearen ondorioz ezin ditugu indarrak toki guztietan jarri, iristen garen punturaino iristen gara, baina saiatzen gara proposatzen dizkiguten proiektuetan parte hartzen.

- Aurrera begira, non jartzen dituzue begiak?

- Gure helburuetako bat izan behar du kolektiboa mimatzea, ez aldare batean jartzeko baizik eta merezi dituenak lortzeko. Esango nuke garaia dela gure lanbidea pixka bat gehiago gizarterako, jendeak ikus dezan hemen gaudela, euskararen eremuan gauzak ez direla kasualitatez gertatu, jende askoren lanaren eraginez baizik. Eta Elkarteari tokatzen zaio lan hori egitea.