Disko arraro samar baten 30 urteak

Orain dela hogeita hamar urte, 1980ean, plazaratu zuen Ruper Ordorikak bere lehenbiziko diskoa, 'Hautsi da anphora'. Eta zaleek aukera ederra dute: berriro argitaratu da binilozko disko hura, bermasterizatuta.

Disko ez-ohikoa, arraro samarra, izan zen bere garaian. Besteak beste, Ruperrek kantaera berria erakutsi zuen; adibidez, hitzak lotu egiten zituen zenbaitetan eta silabekin jolasten. Ondorioz, entzuleak bazuen piska bat galtzeko arriskua hura lehen aldiz aditzean, diskoko koadernoa eskuetan hartu ezean. Xabier Letek, adibidez, kritikatu egin zuen kantatzeko modu hura artikulu batean.

Nolako harrera izan zuen? Ruperrek hau erantzun digu: «Denetik egon zen. Egin-ek 'urteko disko onena' izendatu zuen. Batzuek disko eszentrikotzat hartu zuten. Lurraldearen arabera harrera oso ezberdina izan zuen, nik uste. Bilbon oso harrera ona, adibidez. Hango irrati-formula batean askotan ipini zuten 'Fas fatum' abestia. Musikazale erdaldunen artean ere asko zabaldu zen diskoa, euskaldunen artean bezainbeste. Orduan harreman handiagoa baitzegoen era bateko eta besteko musikazaleen artean. Bestetik, nik uste dut ordurako jendea aspertuta zegoela mezu handietatik».

«Artean ez zegoen Euskal Telebistarik, ezta Euskadi Irratirik ere. Euskal kantuek, gizarteratzeko, beste zirrikitu batzuetatik ibili behar zuten», segitzen du oñatiar kantariak.

Gaurko begiekin erreparatuta, iruditzen zaio «ausardia handiz» jokatu zuela orduan, «baina aldamenean babes handia neukalako», eta hori esatean lagun musikariei buruz ari da eta baita Pott-eko lagun literaturzaleez ere.

Ruperrek uste du disko honen atzean badagoela giltzarri bat, Jose Dufourg baxu-jotzailea. «Laguna nuen. Gasteizen bizi zen eta kasete bat pasa nion nire kantu guztiekin (ni eta nire gitarra, hori besterik ez). Eskutitza idatzi zidan, esanez oso kantu originalak zirela. Animatu egin ninduen».

Halaxe, Ruperrek ekin zion taldea osatzeari. «Gasteiza sarri joaten nintzen eta hango talde instrumental bat, Fausto taldea, oso gustukoa nuen. Handik bi lagun hartu nituen nire proiekturako: Angel Celada bateri jotzailea eta Jose Dufourg baxu jotzailea. Lehenengo horrek sona handikoekin jo zuen gero, hala nola Orquesta Mondragón, Mecano eta El último de la fila-n».

Bixente Martinez gitarrajolea ere fitxatu zuen (orduan Oskorrin ari zen, eta lehen Izukaitzen ibilia) eta baita Xabier Olloki 'Oki' ere, hau berriz, pianojolea, eta gero Potato reggae-taldea sortuko zuena.

Eta beste fitxajea Josu Zabala soinujolea izan zen. «Propio, nahi nuen gurea bezalako talde elektriko batera soinujole bat ekarri», adierazi digu Ruperrek orain.

«Horrela idatzi nahi nuke nik»

Jakina den bezala, Bernardo Atxagaren testuen gainean ('Etiopia' eta 'Ziutateaz'-ekoak) eraiki zuen Ruperrek diskoa. «Hautsi da anphora», berriz, 'Etiopia' liburuko olerki bateko esaera da.

Liburu hura 1978an plazaratua zen, diskoa baino bi urte lehenago. Eta Ruperrek lehenagotik ezagutzen zuen Bernardo: «1975ean 'Panpina Ustela' aldizkaria atera zuen hark eta ni orduan Filosofia ikasten ari nintzen Bilbon. Gogoratzen naiz garai hartan Bernardo gonbidatu genuela fakultatera Gabriel Arestiri buruz hitzaldia egin zezan. 'Panpina Ustela' irakurrita flipatu egin nuen. Han zeuden Bernardoren bi olerki irakurrita, nik esan nuen nere artean: 'horrelako poemak egin nahi nituzke nik'».

Ruper Basaurin bizi zen orduan. Eta gogoan du behin Atxaga azaldu zitzaiola etxera, ikusi nahi zuela zer egiten ari zen bere testuekin. «Denak kantatu nizkion. Eta handik egun batzuetara beste bi testu ekarri zizkidan, iruditzen zitzaizkionak kantagarri, bata sagarrondoarena, bestea esploradorearena».

Xoxoa disketxearen grabazio gelan egin zuten grabaketa, Barakaldon. «Ahal zen bezala, eta miresten nituen musikari haiek aldamenean nituela. Jean Phocas izan zen teknikaria. Gaur egun igoal ez zen posible izango horrelako disko bat ateratzea».

Diskoko koadernoa Ruperren anaia Josek diseinatu zuen, «oso modu artesanalean, orduan lan egiten zen moduan». Eta oraingo binilo berri hau harixe dago eskainia, hain zuzen ere. Aurtengo maiatzean hil baita. 1980ean 18 urte baino ez zituen, baina ordurako jakinmin handiz jarraitzen zien anaiaren pausoei. Beste anaia txikiago bat ere, Jonan, erakarri zuen Ruperrek musika mundura. Binilozko disko honen bermasterizazioa Katarain Estudioan burutu dute, teknikari moduan Jonan bera jardun delarik.

«Bermasterizazioa entzutean bi eratako sentsazioak izan nituen: batetik, urrutiko bezala ikusi nituen abesti horiek; bestetik, ikusi nuen hor 'tempo' bat zegoela, gerora neure 'tempo' izan den hori».