«Harrotasunez diot: Mauleko burgesak etorri dira kantaldietara»

Irakasle lanetik erretiratua dago Pier Paul Berzaitz, eta kantagin- tzari guztiz emana. «Orain kantaria naiz», dio harro. Xabier Leteren omenezko kantaldietan jardun da, Bidasoaren bi aldeetan, eta «esperientzia zoragarria» izan da. Lehengo astean 'Hemen' diskoa plazaratu zuen.

- Diskoari izenburua ematen dion kantuak, 'Hemen'-ek, Bitoriano Gandiagaren letra dauka. Esana duzu olerki hori zuretzat, «motorra» izan dela.

- Aspalditik ditut irakurriak Gandiagaren testu asko. Olerki horrek gauza oso garrantzitsuak azpimarratzen ditu eta uste dut asko ados gaudela. Halako alfa eta omega bat da olerkia, hasiera eta helmuga. Uste dut, gainera, gaur egun, idatzitako garaian baino egokiagoa dela olerki hori.

- Gaurkotasuna du, beraz.

- Bai, gainera aspalditik kantatzen nuen kantu hori, baina ez nuen inoiz grabatu.

- Zuk euskara, etxean ikasiko zenuen, ala? Eta gero nola jantzi zinen hizkuntza aldetik?

- Etxean ikasi dut eskuara. Eskola publikoan sartu arte ez genuen eskuara baizik ematen gure etxean, aita eta amarekin, amonarekin ere bai... Eskualduntasunean bizitu gara hamaika urte artio. Garai hartan ez zen ontsa ikusia eskuara. Piska bat zokoratuak izan gara baserriko haurrak, batez ere Maulen; han zegoen Bigarren Hezkuntza.

-Gutxietsiak sentitzen zineten laborarien etxeetakoak?

- Herriko eskola publikoan ez nuen hori sentitu, baina gero bai. Frustrazioa sortzen zigun horrek. Ikusten genuen hizkuntzarengatik zela. Batzuek alde egin zuten Zuberoatik horregatik, eta hori ez da ona. Beste batzuek enpresaren bat sortu eta frogatu dute - 'forogatu', guk diogun bezala- euskaldunak ez garela besteak baino gutxiago. Nik orain, ene esperiantzia txikiz, ikusten dut, Maulen kantatu izan dudanean-eta, Mauleko burgesak etorri direla kantaldietara. Harrotasunez diot hori. Burgesak hasiak dira euskara ikasi nahiz; ez dugu gure afera oso galdu. Gero, Pabeko unibertsitatean, gutxiago sentitu dut aipatu dizudan afera hori; ez dut sentitu holako sektarismorik.

-Beste kantu bat Jean Pitrauri eskaini diozu. Nor genuen Jean Pitrau?

- Gizon argitsu haundi-haundi bat. Bera zen laboraria eta sindikalista. Aguxtin Errotabehere liburu bat idatzi zuen, hari buruz, erdaraz, tamalez. Lan haundia egin zuen laborantzaren alde. Bereziki, Frantziako ministro bat ekarri zuen eta berarekin ibili zen herriz herri, erakusteko nola zegoen laborantza, oso gaizki tratua. Bereziki, bortuko laborantza, mendiko laborantza zegoen gaizki, eta haren medioz izan da lege bat Parisko Parlamentuan bozkatu dutena, laguntzeko laborantza mota horri. 1975ean hil zen Pitrau. Altermundialista izango zen gaur egun, eta ekologista. Goizik hil zen, akituta zegoen. Pentsatu dut pastoral bat idaztea haren biziaz.

- Karlos Gimenezekin aspaldiko harremana duzu, eta oraingo diskoan ere berak izan du musika-zuzendaritza.

- Hogei urte badira lan egiten dugula elgarrekin. Oso ondo ezagu-tzen dugu gure manerako kantagintza. Bestalde, maite dut haren estiloa, haren arregloak. Inguruan beti ibiltzen ditu musikari onak. Gainera, adiskide gara aspalditik. Nik egiten dut musika, baina ez naiz maila horretako musikaria.

- Nola konposatzen duzu musika, pianoz?

- Bai, pianoz. Gure eskualdean ez zegoen Kontserbatoriorik, baina musika piska bat ikasi nuen apaiz-etxe batean, eta gero pianoa ere ikasi nuen. Nik egiten dut musika eta gero Karlosi ematen diot. Nik ematen diot zura, eta hark aulkia edo atea egiten ditu, ez dakit nola esan.

-Esana duzu disko honek sentsazio positiboak transmititzen dituela.

- Hainbeste informazione triste eta larri entzuten dugu telebista eta irratian... Dena gaizki dago eta agian bankuko diru guziak galduko ditugu... Uste dut holako okasionetan behar dugula gure lana eman, gure lana erakutsi, eta ez egon bilduak gure lotsarekin. Poesiaren bidez behar da ilusione bat eman jendeari. Perpaus edo diskurtso ofizial goibel eta larri horretan behar dugu poesia sartu, ilusione gehiago emateko jendeari.

- Bai, barnean korapilo handi bat baitugu, hainbeste nahigabe ikusita.

- Nire ama oraindik bizi da eta 88 urte baditu. Askotan, etortzen naizelarik, ikusten dut kezkatuta, albisteren bat entzun duelako, eta galdetzen dit: «Zer pasatuko da, zu, Pier Paul, nola zira?» Lotsa eta beldura sartzen diote jendeari. Eta esaten diot amari: aizu, zuk hainbeste gauza duzu zeharkatua zure bizian, bainbeste gauza eginik, aizu, behar dugu beste ilusione bat.

- Laboaren 'Martxa baten lehen notak' kantuaren bertsio bat egin duzu baita ere.

- Egun batez, Donostiako Udal Txistularien Bandarekin abestu nuen, Aste Nagusian. Ikusi nuen zer indarra zuen kantu horrek, hainbeste txistularirekin, eta emozione haundia sentitu nuen. Gero ikusi nuen JoxAnton Artze, eta eskatu nion kantu horren historia azaltzeko. Artzek egin baitzuen horko letra. Eta esan nion: «Ahal dut kantu hori eman? Eta berak: ai, Pier Paul, kantu hori hitako egina duk!»

- Askotan hartu dituzu Itxaro Bordaren poemak kantuak moldatzeko. Oraingo disko honetan ere badira batzuk, lau guztira. Horietako bat, 'Begiratzen dit gogoan', Bordaren poema oso famatua omen dena.

- Izenburua, berez, 'Begiratzen dut gogoan', baina nik, kantatzeko, 'dut' hori 'dit' bihurtu dut. Hor Bordak bere haurtzaroa aipatzen du, Olagarreko bizia. Lehen poema-liburuko alea da hori, eta berak esaten du etxetik joan zen lehen urtean idatzi zuela; hamabost-hamasei urte zituelarik.

- Larrazkenari, udazkenari buruzko kantua ere egin duzu. Seguru sasoi honetan gehiago joaten zarela mendira, basora. Eta han bai kantatu ere!

- Piska bat, bai. Nik urte batzuk baditut, 60, eta larrazkena aspalditik maite dut. Larrazkenak bazterrak edertzen ditu, eta esperantza ekartzen; aterako dela berriz bizia.

-Esaguzu Zuberoako zure txoko maite batzuk.

- Jaioterrian, Muskildin, badugu ermita polit bat. San Antonioko mendian dago. Eta bestea, Atharratzeko Madalenako ermita. Biak dira Zuberoako ertzean, mugan. Batetik Baxenabarre ikusten duzu; bestetik, Biarno.