«Alboka oso tresna mugatua da, eta horregatik erronka handia»

Irlandan jaio zen orain dela 60 urte, eta 1985az geroztik gure artean bizi da. Astigarragan dauka etxea eta Hernanin lantokia. Hango hizkuntza-akademia batean ari da lanean, ingeles irakasle. Musika tradizionala maite du eta haizezko tresna zaharrak jo ohi ditu. Alboka folk-taldean jardun zen (1994-2005), besteak beste Txomin Artola, Joxan Goikoetxea eta Josean Martin Zarkorekin, eta gero, 2009an, Aintzina taldea sortu zuen, duela egun gutxi diskoa publikatu duelarik: 'Kosinatik kanberala'.

- Zu, Pio Barojaren atzetik, hark erakarrita, azaldu omen zinen Euskal Herrira.

- Ari nintzen doktoradutzako tesia prestatzen, 1898ko belaunaldiari buruz, batez ere Baroja, Unamuno eta Antonio Machadoz. Halaxe etorri nintzen, baina doktoradutzako materialak hor gelditu ziren, ohe azpian hautsa hartzen betiko.

- Baina zein zen tesiaren gaia, zehazki?

- Ilusioaren beharra. Bizitzeko, ilusioa behar dugu, eta horretarako engainatu egiten dugu geure burua. Egiak hil egiten baitu. Gai hori behin baino gehiagotan agertzen da hiru idazle horien obretan.

- Euskaldunok irlandarrei beti egiten diegun galdera egingo dizut: badakizu galeikoz?

- Nire aiton-amonen garaian galdu zen hizkuntza hori. Hain zuzen ere, nire aitonaren anaia batek ipini zuen gaelikoz Irlandako konstituzioa. Nik, gaelikoa, eskolan ikasi nuen umetan, baina oso baztertua daukat, urte asko baitaramatzat hemen. Hala ere, orain dela hiru urte-edo, literatur kritikako liburu ba-tzuk eskuratu nituen gaelikoz ida-tzita eta nahiko ondo ulertu nituen.

- Han Irlandan bizi zinelarik, izan al zenuen bertako herri-musikarekin hartu-emanik?

- Egia esango dizut. Nire herrian, Irlandako mendebaldean, gehien entzuten zen musika zera zen, Ameriketako musika country-aren halako bertsio irlandar bat. Bazegoen musika tradizionalik ere, baina nik ez nuen ondo ezagutzen.

- Hona etorri eta, 1994an, Alboka taldeko kide egin zinen.

- Lau lagun ginen: Txomin Artola, Joxan Goikoetxea, Josean Martin Zarko eta laurok. Musika instrumentala egiten genuen, baina baziren abesti kantatuak ere, eta bigarren diskotik aurrera Xabi San Sebastianek kantatzen zituen.

- Ingeles-irakaslea zara. Hortik atera duzu bizimodua. Beraz, modu lasaian arituko zinen musikagintzan, profesionaltasunaren presiorik gabe.

- Nik sekula ez diot neure buruari musikatik bizitzerik planteatu. Ezinezkoa litzateke, gainera. Niretzako, diskook kapritxoak izan dira, gutiziak. Hala ere, ez dira erabateko gutiziak izan, baizik eta planteamendu baten barruan egindakoak. Eta beti-beti, geure irizpideen arabera egin ditugu diskoak, merkatuaren gustuei erreparatu gabe.

- Nola ezagutu zenuen Aintzina taldeko kantaria, Zigor Sagarna?

- Hirukote batean zegoen. Beste kide bat Joseba Iparragirre idiazabaldarra zen, oso soinujole ona; eta bestea Juanjo Otxandorena zen, orain gurekin buzukia jotzen duena Aintzinan. Badira sei-zazpi urte elkartzen garela Juanjo, Arkaitz Miner eta hirurok musika irlandarra jotzeko. Eta orain dela bost bat urte Juan Mari Beltranek proposatu zidan alboka hutsezko joaldia egitea Herri Musikaren Txokoan, han Oiartzunen. Baina hori beste gai bat da. Sagarnari buruz ari ginen. Ahots ona dauka eta oso ondo kantatzen du, benetakotasunez, itxurakeriarik gabe.

- Jotzen duzu haizezko tresna asko, besteak beste alboka.

-Alboka oso tresna deigarria da. Jende guztiari ematen dio atentzioa. Behin joan ginen kanpora musika-jaialdi batera eta, kontratuan aipa-tzen zenez, kalejira egin behar genuen talde guziok. Irudikatu dezakezu eszena; taldeak, bata bestearen atzetik jotzen, hura nahaspila!, hura kakofonia! Erabaki genuen denok alboka jotzen ateratzea eta ikusgarria gertatu zen. Badakizu zerk ematen duen atentzioa?: musikariaren itxura, badakizu, masailak puztuta. Baina, berez, alboka jo- tzen ez da zaila, eta gainera oso tresna mugatua da: sei nota ditu eta, zenbait egoera jakinetan, zazpigarren bat atera diezaiokezu. Gainera, errepertorioa oso-oso murritza zen. Baina hor zegoen erronka, hartu tresna bat sei nota besterik ez dituena eta soinu interesgarri bat sor-tzeko kapaz izatea. Lan zaila baina oso interesgaria.

- Disko berri honetako doinu ba-tzuk zaharrak dira, Azkue eta Aita Donostiaren kantutegietatik atereak, baina beste batzuk zeuek, Aintzinako kideok eginak dira. Nola lortzen duzue zahar-kutsua ematea?

- Egia esango dizut: erritmo guztiak ez dira hemengoak. Nolanahi ere, Euskal Herriko musika tradizionaletan askoz erritmo bariatuagoak daude, Irlandan baino.

- Hemengo doinu tradizionaletatik zein duzu gustukoena?

- Azkueren kantutegiko bat: 'Euntegietan daukat'. Ipazterren jaso zuen. Joxan Goikoetxea eta biok bertsio instrumentala grabatu genuen Alboka taldearen azken diskorako, 'Lau anaiak' hartarako.

- Baina zu ingeles-irakaslea zaitugu. Nolako lana da?

- Guk nahi dugu ikasleak ikastea, eta badakizu zein den akuilurik handiena? Beharra. Ikasi beharra daukanak azkarrago ikasiko du. Ikasle batzuek erraztasun gehiago daukate, hala ere. Eta hizkuntza batetik bestera aldea izaten da, jakina: espainiera dakien batentzat italiera errazagoa izango da beti, japoniera baino. Eta britainiar baten-tzat ikastea zailago izango da beti, inkontzienteki daukan hizkuntz harrokeria hori dela-eta. Baina, nolanahi ere, hizkuntzak ez dira irakasten, ikasi egiten dira. Irakasle onena izanda ere, ikaslea saiatzen ez bada alferrik da.