Artze bere omenaldira agertu da

Joxean Artze zena omendu zuen atzo, urtarrilak 15, Gipuzkoako Foru Aldundiak bere jauregian, bi arrazoi direla medio: lehengo larunbatean urtea bete zen hil zenetik, eta alargunak -Karmen Estebanek- gizonaren artxiboa eman dio Aldundiari dohaintzan.

Ekitaldi sentitua izan zen. Bukaera aldera, Andoni Salamero olerkariak Artzeren poema batzuk errezitatu zituen, Artzek ohi zuen moduan, tarteka xuxurlara jaitsiz eta isiluneekin jolastuz. Halaxe, hildakoaren presentzia sumatu zen.

Artzeren hamabi bat olerki errezitatu zituen. Geroago adierazi zuenez, azken bi liburuetako aleak ziren, eta saiatu omen zen transzendentzia kutsuko aleak ere apartatzen. Hona olerkietako bat:

Bai, misterioa ukiezina da,

Ikusezina, zulaezina,

Atzemanezina zinez...

Baina ez bizi ezina.

Bukaera emateko, beste era bateko testua eskaini zuen, Orixek euskaratutako Joan Gurutzekoaren 'Gau iluna-Noche oscura' poema ospetsuko zati bat, Joxeanek oso maite zuen pasartea, hain zuzen, Salamerok adierazi zuenez.

Aldamenean bi musikari eta kantari zituela jardun zuen Salamerok: Mixel Ducau eta Caroline Phillips. Hauek, berriz, 'Gure bazterrak' kantatu zuten, besteak beste, kantari kutsu oso pertsonala emanez.

Hasi, Denis Itxaso Kultura diputatuarekin hasi zen ekitaldia. «Artze euskal ariman sartu zen. Horixe zuen asmoa, eta lortu zuen», esan zuen. Ondoren, ikus-entzunezko bat eskaini zuten, Artzeren aspaldiko argazki batzuk ageri zirelarik, besteak beste. Artze bera bere 'Txoria txori' ezaguna errezitatzen ere agertu zen, hau berriz, azken urteetako grabazioa.

Gero Pio Perezek hartu zuen hitza, Mikel Laboa Katedrako arduraduna, bera. Gogorarazi zuen 2013an eratu zela katedra hau, Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta Euskal Herriko unibertsitatearen lankidetzari esker eta gainera, esan zuen Joxean Artzeren izena daraman beka sortuko dela laster. «Orain arte musika eta bertsolaritza landu ditugu batik bat Laboa Katedran, baina hemendik aurrera euskal literatura eta zehazkiago olerkia nahi dugu aztertu. Doktore tesia egiteko beka izango da, hasteko urte batekoa, baina beste hiru urtez luza daitekeena», azaldu zuen.

«Nekez irudika ditzakegu Laboaren kantak Artzeren olerkiak gabe, eta nekez irudika ditzakegu Artzeren olerkiak Laboaren musikarik gabe», jarraitu zuen Perezek. 1965ean ezagutu omen zuten elkar bi sortzaileok, «Sistiagaren etxean».

Gainera, Aldundiko agintariei begira jarrita, 'Txoria txori' «Gipuzkoako ereserki bihurtzea» proposatu zuen Pio Perezek.

Ondoren, Belen Oronoz mintzatu zen, doktore tesia Artzeren sorkuntza lanaz egindakoa. Hamalau urte zituela, ikastolan ezagutu omen zuen Joxean, eta liluraturik gelditu. Poetaren ezaugarrietako bat «herriarekiko eta euskararekiko konpromisoa» izan omen zen.

Markel Olano diputatu nagusiak ere jardun zuen. Eskerrak eman zion Karmen Esteban, Artzeren alargunari, dohaintzagatik. «Neurri batean mingarria ere izango da Joxeanen objektuak etxetik ateratzea, eta esker-tzen dizugu sakrifizioa», esan zuen.