Bildumaren 10 urte ospatzeko beste bi poesia-liburu

«Elkarrengandik ezberdinak» diren bi poeta, «naturari behatzen dion Anne Hebert enigmatikoa» eta «Greziako poesia tradizionala» buruan zuen Giorgos Seferis hautatu ditu Susa argitaletxeak Munduko Poesia Kaierak bildumako 49. eta 50. ale izateko. Antzekotasun bat aipatzearren, Isabel Etxeberria editoreak «sinbolismoaren eragin handia» nabarmendu du. Haien antologia bana itzuli dute, hurrenez hurren, Aiora Jaka Irizar eta Maite López Las Heras itzultzaileek. Prozesua, aldiz, nahiko antzekoa izan da, ez baita erraza izan ibilbide oparoa izan zuten bi poeten estiloari «leial» izatea.

Bi poetengan euren bizipenek eragin itzela izan zuten. Hebert, «Quebeceko poesiaren ordezkari garrantzitsuenetakoa», bost urtez izan zen isolatuta eta berezko zuen izaera lotsatiak introspekziora joera mugara eraman zuen, bere existentziari buruzko gogoeta askorekin. Estilo aldetik «zakarra eta gordina» duela azaldu du Jakak eta idazkera «oso soila» dela. «Ez dago hitz bat soberan ez apaindurarik». Hala, «esangabekoen bidez bortizkeria adierazten» du Hebertek, maiz liberazioa bilatzen duten emakumeen errepresentazioarekin.

Antologia osatzeko idatzitako bost liburuak izan ditu kontuan Jakak. Azaldu duenez lehena, 'Ametsen oreka', asko baldintzatu zuen jaioterri zuen «herrixka kontserbadore eta txikiak» eta maila aldetik apalagoa dela, nahiz eta ostean izandako bilakaera ulertzeko funtsezkoa izan. Jarraian heldu zen bigarren fasea, egilea «liberatuago» nabaritzen dena, gai sozialagoak landuz eta «besteei irekiago» egonda. Ordukoa da kontsagratu zuen 'Erregeen hilobia', irakurleak osorik aurkituko duena. «Maisulana da eta badu halako osotasun bat». Azken fasean «etsipena» nabariagoa da, «dena aldatzera» zetorren iraultzak kale egin zuela ikusi zueneko bolada. Gainerako liburu bakoitzetik zenbait poema hartu ditu antologia osatzeko.

Bestetik, Seferisen lana «erbesteak» markatu zuela azaldu du López Las Heras. Smirnan jaio zen, egungo Turkian, eta alde egin behar izan zuen inperio otomandarraren inbasioagatik. «Hil artean eramango du», azpimarratu du itzultzaileak. Literaturan gailurra 1963an jo zuen Nobel Saria lortuta, lehen greziarra izanik, eta handik lau urte bere «uste demokratiko sendoak» zirela-eta koronelen erregimena salatu zuen publikoki, gazteen eredu bihurtuz baina zentsura ere pairatuz. Hala, gehiago ez argitaratzea erabaki zuen «nahigabetuta». Poesiak bizitzaren «zantzu» asko ditu, baita Greziako poesia tradizionalari begirada. «Idazkera argikoa da, ahozkotasunetik baduena, itsasoz eta itsasontziz betea. Bere Mediterraneo kuttuna beti hor dago, gorri kolorekoa».

Era berean, mitoa eta historia asko uztartzen ditu, «bidaiariaren» figura maiz baliatuz. Itzulera, etxerako bidaia fisikoa, gaztarora soa edo joan den denboraren nostalgia, Greziaren historia loriatsua poemetan barrena nabarituko ditu irakurleak. Horretarako beti «hizkuntza arrunta eta herrikoia» erabili zituen, itzultzerakoan «ardura» sortu diona López Las Heras, «zorroztasuna mantentzea ez baita erraza izan».

Bildumako zuzendari diren Maialen Berasategik eta Isabel Etxeberriak gaurko aurkezpena «bereziki pozgarria» dela iritzi dute, bi kaiera hauekin 50. zenbakira heldu direlako. Gainera, ostegun honetan hamar urte bete dira lehen kaierak aurkeztu zirenetik. «Ospakizun urtea da aurtengoa». Hala, «zenbait gauza» prestatzen ari direla aurreratu dute.

• Temas
• Susa argitaletxea