Mendeku nahiak harilkatutako hiru istorio

Eleberri beltza, nobela poliziakoa, baina «polizia protagonista ez duena» da 'Mendeku eskubidea' (Elkar), Ernesto Prat idazleak asteazken honetan aurkeztutako liburua. Hori bai, Xabier Mendiguren Elkarreko editoreak esan bezala «nobela beltza bada ere beste hainbat kolore eta umorea» ere baditu. Istorioak hiru hari eta protagonista nagusi ditu: Larru, Ernesto eta Abdel, bat 2008aren krisi osteko bueltan eta bestea azken urteotan girotua.

Irakurleak bakoitzari buruzko berriak kapitulu laburretan jasoko du, beti hurrenkera horretan kateatuak eta tartekatuak. «Bakoitzak bere autonomia du, paraleloki kontatuak daude eta liburua aurrera doan ahala korapilatzen eta txirikordatzen doaz», azaldu du Mendigurenek. Dena batzen duen aterkia mendekurako «gogoa eta eskubidea» eta euren lana da. Baztango Udalaren gizarte zerbitzuetako enplegu babestuan dira hiruak, Ernesto monitore eta Larru eta Abdel langile. Egitekoak denetarikoak dira: bide seinaleak, eskolak edo kaleko bankuak pintatzetik mendiak desbrozatzera.

Hautua ez da ausazkoa izan, Praten esanetan «genero beltza egokia da bazterretan ditugun lotsak agerian uzteko. Eta iruditzen zitzaidan gizarte zerbitzuetako enplegu babestua ertz ezin egokia zela trama beltz bat eta gizakiaren lotsak argian uzteko». Horrek, gainera, bide ematen du pertsonaia bakoitzaren hausnarketetarako eta azpi trametarako. Hiruek uste dute mendekurako arrazoiak, euren artean ezberdinak, idazleak nabarmendu duenez. Ildo horretan, argitalpenak berak ere mendeku kutsua duela azaldu du, 'Telleria eta gero, zer?' liburuak Nafarroako zenbait politikariren aldetik egon zen «zentsura saiakeragatik». Liburu hura 'Mendeku eskubidea' lanaren «aurrekari zuzena» dela azaldu dute aurkezpenean, ez agian traman, baina bai pertsonaian, orduko Lurra «berrartu, berrasmatu, reseteatu» egiten baitu. Bide horretan, liburu haren argitalpen ostean irakurle talde batean jasotako feedback-a oso presente izan du Pratek. «Gazte militante mugitu eta droga kontsumitzailea zen eta bilkura batean aipatu zidaten drogen banalizazioa uler zitekeela». Hala, kritika hartu eta «bertze aldea» erakutsi nahi izan du. «Drogen kontsumoagatik brote psikotikoa izan zuen eta hemen azaltzen dira desintoxikazio prozesuak dituen buruhausteak». Gainera, Larruk, izaera punkia mantentzen badu ere, intseguritate eta zalantza handiak ditu.

Beste bi pertsonaia nagusiak Ernesto eta Abdel dira. Lehena, monitorea eta idazlea, «alimaleko kontraesanean» ageri da eta badu Pratetik, nahiz eta ezagutzen dutenek ezberdintasunak nabarituko dituzten argitu duen. Hasiera batean beste pertsonaia bat izan behar zen, baina «kontzeptua lantzen eta argudioekin nahasten» ikusirik eraldatu zuen «autofikzioa» jorratzen duen hariraino idazlearen zalantzak islatzeko. Omenaldiak egiteko ere baliatu du eleberria, esaterako Jon Alonso idazleari. «Arras lotua dago (H)ilbeltzan urtez urte ikasi dugunarekin».

Abdel, aldiz, egun kale saltzailea da 2008ko krisiarekin lana galdu zuenetik. «Gizarteko katebegi ahulena» islatzeko baliatu du etorkina. Laugarren pertsonaiak, Muturmotz poliziak, Abdel baliatzen du herri mugimenduan militatzen duen jendeari buruz informazioa lortzeko. «Zaila egin zait idaztea, horrelako pertsona baten barruan bilatzea. Baina saiakera egin nahi nuen festan edo egunerokoan ikusten ditugulako eta bromak egin edo zirikatu, baina horien gibeletik sekulako motxila dagoelako»

Era berean, bakeak egiteko modu bat ere izan da, lehen liburuaren idazketa «korapilatsua» suertatu zitzaiolako idazleari, «trama ixtea kasi traumatikoa» izatera heldu arte. Baina denbora pasata protagonista atea joka heldu zitzaiola azaldu du. «Ate bat ireki zuen eta bertatik ideiak sartzen hasi ziren. Kasu honetan idazketarekin disfrutatu dut eta baketu naiz genero beltzarekin».

Hain zuzen, pasa den astean izan zen euskal nobela beltzaren X. astea eta ordurako liburua egoteko asmoak aurreratu du aurkezpena, Mendigurenek azaldu bezala. Izan ere, urtarrila ez da Elkar argitaletxeak liburuak aurkezteko ohiko hilabetea. «Lehena dela esango nuke». Hori bai, azaldu du argitaletxea ere saiatzen dela liburuak ez ateratzen soilik Durangoko Azokarako edo sasoi jakin baterako, «sortzailea beti dagoelako sortzen eta literatur irakurleak urte osoan nahi dituelako liburuak».

• Temas
• Elkar