Pello Lizarralderen eskutik heldu da euskarara estreinakoz Elio Vittorini idazle siziliarra

Euskarara heldu diren atzerriko idazleen zerrenda luzea bada ere, are zabalagoa da falta direnek osatzen dutena. Pello Lizarralde itzultzaile eta idazleak eta Igela argitaletxeak esku hartu duten arte, horien artean zegoen Elio Vittorini (Siracusa, 1908-Milan, 1966) idazle, itzultzaile eta editore siziliarra.

'Solasaldia Sizilian' eleberriarekin iritsi da euskarara Vittorini. 1938an zatika eta 1941ean osorik argitaratu zen 'Conversazione in Sicilia' da, hain zuzen, haren nobelarik ezagunena. Igelako editore Lander Majuelok aurkezpenean gogoratu duenez, Vittorinok «oso gazterik Italia Iparraldera eskapo egin zuen, pobreziatik ihesi». Faxismoaren «ezker hegal antiklerikal, antiburges eta errepublikazalearekin» egin zuen bat gaztetan, baina 1930eko hamarkadaren erdialderako ari zen komunistengana hurbiltzen. Erresistentziako kide ere izan zen, eta bi urte igaro zituen kartzelan. Espetxetik irtetean, Alderdi Komunistara bildu zen, eta literatura eta itzulpengintza uztartu zituen Enaudi argitaletxean egin zuen editore lanarekin, Calvino, Pavese edota Ginzburg-en ondoan,

Liburua ixten duen oharrean idazleak berak esaten badu ere «'Solasaldi' honetako protagonista ez dela autobiografikoa», haren bizipenak ez ziren oso urrun egongo eleberriko protagonista Silvestro Ferrautorenetatik. Silvestro ere siziliarra da, eta Bolonian lan egiten du, tipografo. Lizarralderen esanetan, «abaildurik, zauriturik dago», eta ekingo dio hiru egun eta hiru gaueko bidaia bati, aldi berean izango dena «itzulera eta bilaketa».

Liburuak 49 azpiataletan banatutako bost atal ditu, baina Pello Lizarralderen aburuz hirutan bana daiteke da Silvestroren bidaia. «Siziliara hurbiltzeko tartea trenean egingo du, eta hor topatuko ditu bera bezala sorterria utzi eta aldentzera behartuak izan direnak. Gogoz kontra egiten dute bidaia, ematen du gorrotagarria iruditzen zaiela sorlekua». Ez dute sekula aitortuko zenbat maite duten jaioterria, baina ez da hain zaila haien «herran zirrikitu bat irekitzea».

Bigarren zatia, amarekin duen solasaldia biltzen duena, «liburuaren muina» da. Amak igorritako eskutitz batek bultzatuko du Silvestro behin-behineko itzulerara, eta amarekin izango duen hitz leunik gabeko hizketaldiari esker deskubrituko du «zer dagoen, zer ekarri zuten arbasoek, zer galdu zuten eta zer geratu zen». Jakingo du, halaber, «dena ezin dela berreskuratu».

Hirugarren atalean hiru eskulangile siziliar izango ditu solaskide, eta egoera latzari aurre egin ahal izateko askorentzat irtenbide bakarra zen ardoa lagun. «Errebelioa, utopia eta oinazea» ordezkatuko dute gerraren, faxismoaren eta pobreziaren zamapean bizi diren hiru gizon horiek.

Aspaldiko kontuak dakartzate Vittoriniren Siziliako solasaldiek. Ander Majuelo editoreak argitu bezala, «bere testuinguruan ulertu behar dira», ez direlako, bere horretan, gaur eta hemen gertatzen ari diren fenomenoak interpretatzeko aproposegiak.

Liburua euskaraz argitaratuko zela jakitean aitzinsolasa idazteko prest agertu zen Guido Bonsaber Oxfordeko Unibertsitateko Italiako Kultur Historia irakaslearen hitzetan, baina, oso gaur egungoa izan daiteke, «krisiaren ondoren zentzu bila egindako bilaketa despesperatuaren nobela» delako.