Hipatia

Aitak mutil gisa hazi zuen. Eta batez ere hezi. Eta matematikak izugarri gustatzen zitzaizkionez, askatasun osoa eta babesa eta baliabideak izan zituen bere gaitasunak garatu ahal izateko. Zirrara izozteko modukoa da. Beste aita bat izan balu, bere pentsamendu, irrika, jakin-min eta kezka-nahiak isilpean kondenatuko zituen gonapean. Zirrara izozteko modukoa da, bai. Beste aita bat izan balu, galderei erantzuteko aukerarik ez zuen izango; ez galderak erantzuteko talenturik ez zuelako, galderak berak formulatzeko modua traba eta oztopo izango zituelako baizik. Eta galderarik sortu eta katramilatzeko ahotsik barne-landu ezean, bizitza, zer nahi duzue esatea, bizitza ez da nor.

Teonek bere alaba alaba bezala hazi eta hezi izan balu, matematikekin jolas egitea maite zuen Hipatia neskatilak ez zuen matematikak zer diren ere jakingo. Zirrara izozteko modukoa da, bai. Irakatsitako kontzepuen zergatiak erraztu eta bere kabuz pentsatzen irakatsi eta horretarako askatasun osoa eman zion. Aitak alabari. Opari handiagorik!

Alexandrian gaude, Antzinako Egipton, IV. mendean. Argia behar du inguruak eta Hipatiak distira egin dio. Izarrei begira aritu eta denbora hausnarketa, ondorio eta ideia berriei eskaintzeak bera ere izar bihurtu balu bezala. Maistra maitatua da. Bitartekari lanetan hitza lehenesten du. Argitasunez desorekatu ditu ustez finko-geldi-mugiezin zeuden ideiak. Argitasunez. Hil duten arte.

Hil egin zuten, bai. Hipatia. Historialari ikerlariek ez dituzte argi oraindik arrazoiak. Erlijio eta politika kontuak harilkatzen dituzte nahasian-mahasian. Sorgin arriskutsutzat hartu zuten. Emakumea zen. Ez zuen orduantxe indar zabaltzaile eta zapaltzaile bihurtzen ari zen kristautasunarekin bat egiten. Pentsamendua eta hitza garatu zituen. Begirada zientifikoari betaurrekoak jantzi zizkion. Geozentrismoa zalantzan jarri zuen munduaren zilborrari hozka eginez. Maitatua eta miretsia izan zen. Hil egin zuten. Txiki-txiki-txiki egin zuten. Krudelki.

Tolerantzia hitza existitzen ez zen garaian, intolerantziaren aurkako baloreak zabaldu zituen. Berak esana da: «Defenda ezazu pentsatzeko duzun eskubidea. Oker pentsatzea ez pentsatzea baino hobea da». Zirrara izozteko modukoa da. Dena. Eta bereziki gaur, XXI. mendean, hemen, aro garaikide modernoan, tolerantzia hitza dagoeneko asmatua dagoen garai eta espazioan, umeak, neska zein mutil, galdera, gaitasun, pentsamendu eta irrika askeen munduan ez haztea. Eta heztea.